Voor een alleenstaande vrouw, die als tante van twee jonge kinderen in haar eentje de opvoeding moet verzorgen, kan Tante Sidonia aardig veel verdragen. Voeg je daar echter tijdreizen, slechteriken als Krimson en de Zwarte Madam én een stoethaspel als Lambik aan toe, dan is een zenuwaanval snel nabij. Is Sidonia een zenuwpees? Of lijdt ze aan een ziekte? En helpt een mosterdvoetbad daar wel tegen?
Spotify openen iTunes openen Anchor openen Google Podcasts openen
Luister een van de vele podcastafleveringen
De zenuwaanval van Tante Sidonia
Het is een van de kenmerkende elementen die steevast terugkeert in Suske en Wiske verhalen. Sidonia die de spanning niet meer aan kan en een zenuwaanval krijgt. Er is zelfs een beeldje van gemaakt door Parastone.
Om te achterhalen waarom de liefhebbende opvoeder van Suske en Wiske eens in de zoveel tijd letterlijk stijl achterover slaat, moeten we voorbeelden hebben. Ik ben zo vrij geweest de albums door te spitten en een aantal opvallende voorbeelden op een rij te zetten.
Daar duiken we zo in, maar niet voordat ik je vertel waarom een mosterdvoetbad goed is voor mensen die flauwvallen of een zenuwaanval hebben.
Daarnaast moet je als lezer weten wat een zenuwaanval precies is. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (1864 – 2001) omschrijft het als volgt: Zenuwaanval: Een vlaag van sterke emotioneele bewogenheid, hysterie, vaak niet zonder eenigen zin voor drama of pathetiek.
Een mosterdvoetbad tegen een zenuwaanval
Een wondermiddel avant la lettre. Dokters schreven in het verleden vaak mosterdvoetbaden voor als medicijn. Dat deden ze voor de meest uiteenlopende kwalen. Heb je last van koude voeten, migraine, kramp, menstruatiepijn, inslaapproblemen of ontstekingen aan neus- of voorhoofdholtes, dan kan een mosterdvoetbad de pijn verlichten. Tante Sidonia werd op die wijze ook regelmatig opgelapt, zoals in De Tuf-Tuf-Club:
Een mosterdvoetbad zorgt ervoor dat de bloedvaten in je onderbeen verwijden en goed doorbloed raken. Hierdoor trekt er warmte door je onderlijf, met een ontspannende en ontkrampende uitwerking op je lichaam. Het kan overigens ook als verkwikkende middel worden ingezet. Mosterdvoetbaden worden nog regelmatig voorgeschreven door antroposofische artsen.
Neuroloog Joost Haan stelde ooit een boek samen met essays over de manier waarop in de literatuur de werking van hersenen en het zenuwstelsel worden verbeeld. Daarin werd door Gert van Dijk als voorbeeld ook het regelmatige flauwvallen van Tante Sidonia gebruikt. Ze hebben aan de hand van haar symptomen onderzocht of ze aan een stoornis of ziekte lijdt. De uitkomst daarvan lees je in de essaybundel Tante krijgt een zenuwtoeval.
Wat de onderzoekers met name opvalt is dat ze op verschillende manieren reageert op overprikkeling en stress. De ene keer wordt ze zo stijf als een plank (hyperekplexie), de andere keer slaat ze stijl achterover. En soms trekt ze volledig krom, in een zogenaamde ‘arc de cercle’, wat voorkomt bij mensen die kampen met van aanval hysterie.
Om je een beeld te geven van de vele soorten zenuwtoevallen van Sidonia, heb ik een greep gedaan uit de meer dan 25 albums waarin Tantes zenuwstelsel overprikkeld raakte. Dat begon al in De Zwarte Madam.
De Zwarte Madam
Zoals in veel avonturen speelt Lambik aardig op de zenuwen van Sidonia. Haar heimelijke liefde tergt haar keer op keer en weet haar af en toe flink op de kast te jagen. Soms geeft ze geen kik, maar dat lukt haar niet in het album De Zwarte Madam uit 1949:
De Tuf-Tuf-Club
Bij het horen van shockerend nieuws over haar familieachtergrond gaat Sidonia in De Tuf-Tuf-Club gestrekt door een flauwte. Ze komt bij, dankzij het eerdergenoemde mosterdvoetbad. Ze gaat echter weer tegen de vlakte zodra De Raaf ter sprake komt. Diagnose: vascovagale syncope. Oftewel, flauwvallen.
De Snorrende Snor
Het is dus niet altijd een fysieke spanning die haar teveel wordt. Emoties kunnen haar ook overmannen en dat is ook in De Snorrende Snor het geval. Daar krijgt ze een foto onder ogen van haar vader, die ze lang niet heeft gezien. Ook in dit geval belandt ze met haar hoofd hard op de grond. Dat ze niet meerdere hersenschuddingen heeft opgelopen mag een wonder heten.
Het Sprekende Testament
Planking is een tijdje een rage geweest, maar we kunnen toch met enige zekerheid wel zeggen dat Tante Sidonia hier een van de voorlopers van is geweest. In Het Sprekende Testament verliest ze de volledige controle over haar zenuwen en heeft zelfs Jerommeke er moeite mee om haar onder controle te krijgen. Daarna verstijft ze en is ze niet meer aanspreekbaar. Dit wijst op de schrikziekte, ook wel hyperekplexia genoemd.
Het Hondenparadijs
Er zijn weinig verhalen waarin ze door zoveel stadia van spanning gaat als in Het Hondenparadijs. Nu staat ze ook onder hoge druk, door het toedoen van de gemaskerde mannen die haar in hun complot betrokken hebben. In aflevering 12 van de podcast hoor je een hoorspel van Het Hondenparadijs, dat speciaal door Radio Veronica werd gemaakt voor de ochtendshow van Hilversum 2 in de jaren tachtig.
De Apekermis
Twee apen achter het stuur van een auto zouden ieder weldenkend mens van z’n stuk brengen. Dat Sidonia dus even van slag is in De Ap(en)kermis is niet vreemd. Ze herpakt zich echter goed en gaat nog als spion undercover bij de apen.
Wat ook opvalt is dat er, naast de diverse uitingen van spanning bij Sidonia, ook verschillende manieren zijn waarop het probleem wordt aangepakt.
De Sputterende Spuiter
Waar er meestal reactief wordt gehandeld en Sidonia met name verzorging nodig heeft aan een hoofdwond of lichamelijk ongemak, kiest Paul Geerts er in De Sputterende Spuiter voor om de toeval eerst tot stilstand te brengen.
Ze leggen haar in bed en Jerom komt vervolgens met een wel heel bijzondere oplossing op de proppen om de zenuwaanval tot stilstand te brengen.
De Maffe Maniak
In De Maffe Maniak wordt ervoor gekozen om niet zelf de zorg te verlenen. Het avontuur moet door en Sidonia kan niet als blok aan het been fungeren. Vandaar dat onze vrienden haar in een rusthuis onderbrengen.
Hier zit ook de reden in verborgen om Sidonia deze toevallen te laten krijgen. Het is niet alleen een komisch terugkerend element, waarmee het gespannen karakter van Sidonia kan worden weergegeven. Het is met name een manier om haar voor de rest van het avontuur uit te schakelen.
Tante is vaak de stem van rede en een stevig tegengeluid voor de grillige keuzes die Lambik vaak maakt. Neem je dat weg, dan is het makkelijker als tekenaar om je protagonisten in onbehaaglijke situaties te plaatsen. Bovendien hebben ze daarmee een sterke motivatie om het probleem op te lossen. Ze doen het immers voor hun tante.
