Kuifje tekenaar Hergé gaf Willy Vandersteen tijdens hun samenwerking aan het tijdschrift Kuifje een bijnaam die nog steeds doorklinkt. De Bruegel van het Beeldverhaal. Nu had de Suske en Wiske tekenaar ook wel een sterke band met het werk van Pieter Bruegel de Oude. Dat zien we met name terug in Het Spaanse Spook, waarin hij meer Bruegel verwerkte dan je ooit hebt geweten.
Vandersteens fascinatie voor het werk van Pieter Bruegel de Oude moge bekend zijn. Hij verwerkte veel van diens werk in Suske en Wiske verhalen (‘Dulle Griet‘ is daarvan waarschijnlijk het beste voorbeeld). En ook achterin de verhalen van De Geuzen zag je prenten van de Vlaamse meester terug.
Dat hij dit echter al deed in Het Spaanse Spook en niet alleen met het schilderij ‘De Boerenbruiloft’. Dat Vandersteen het hierbij niet zo nauw neemt met het jaartal waarin Bruegel het schilderij maakte, zien we als lezers door de vingers. Het verhaal speelt zich namelijk af in 1565, terwijl Bruegel ‘De Boerenbruiloft’ pas enkele jaren later schildert.
Het schilderij hangt in het Kunsthistorisch Museum in Wenen, waar ze beschikken over een galerij vol werken van Bruegel. Vandersteen bezocht het ooit en vertelde in 1985 in het TV programma ‘Suske en Wiske Anders Bekeken’ dat hij zelfs het museum werd uitgezet. Anders was hij er waarschijnlijk nooit vertrokken.
Er volgen in dat album echter nog meer verwijzingen naar werk van Bruegel. Véél meer…
‘De Alchemist’ van Pieter Bruegel verwerkt in Het Spaanse Spook
Hoewel strips vaak overdrijving en hyperbolen hanteren, verwerkt Vandersteen op subtiele wijze verwijzingen naar het werk van Bruegel in ‘Het Spaanse Spook’. Don Persilos y Vigoramba, zoals het Spaanse spook heette voordat hij overleed door een ongelukkige blikseminslag, brengt onze vrienden naar de 16e eeuw.
Daar ontmoeten Suske, Wiske en Lambik de heks Alwina (zoals overigens ook de heks in ‘De Schat van Beersel’ heet) in een boshut.
Op het eerste gezicht een normaal plaatje, waarin Suske, Wiske, Lambik en de heks zich opmaken voor een spannende volgende stap in het avontuur. Als argeloze striplezer realiseer je echter niet dat Vandersteen hier al zijn voorliefde voor Bruegel laat doorschemeren. Veel elementen in deze tekening heeft Vandersteen namelijk overgenomen uit een gravure van Bruegel, ‘De Alchemist’
Vandersteen heeft elementen van de afbeelding versimpeld overgenomen in ‘Het Spaanse Spook’. Zo zien we bijvoorbeeld links achterin de grote ketel, die hij ook in de hut van de heks heeft neergezet. En ook de zeef en vuurschotel op de voorgrond heeft Vandersteen overgenomen. De rokende pot, links op het fornuis, heeft ook erg veel weg van de pan zijn de tekening.
Verderop in het album hebben Suske en Wiske een ontmoeting met de schilder en zijn vrouw in hun Brusselse woning. Daar is de kunstschilder bezig met een werk, wat veel weg heeft van ‘Jagers in de Sneeuw’.
Bruegels gravure van ‘De Kermis van Hoboken’ als inspiratie
Hierbij is Vandersteen echt los gegaan. Je ziet verspreid door het verhaal meerdere elementen uit deze kopergravure uit ca. 1559 voorbijkomen. Het origineel hangt in het MOMA in New York, maar bespaar je een duur vliegticket en schaf ‘Het Spaanse Spook’ aan.
Wat meteen opvalt is de huifkar op de gravure van Bruegel. Hij passeert een groep feestende mensen tijdens een feest. Gezien de titel van het werk gaat het dus om kermis in Hoboken, een gebied grenzend aan Antwerpen. Hier speelt overigens ook het verhaal van Nello en Patrasche uit Het Verhaal van Vlaanderen zich af, waarover Paul Geerts vertelt in het eerste deel van ons gesprek voor De Perfecte Podcast.
Naast de huifkar is er ook een zwierig vaandel te herkennen op de prent van Bruegel, waar Vandersteen zijn oog op heeft laten vallen. Het doek hangt aan een stok / bezem, die uitsteekt uit het raam van een herberg. De tekenaar gebruikt de vlag om een achtervolgende Spanjaard af te stoppen.
Bruegels galgenveld in Vandersteens Spaanse Spook
Wat met name opvalt is hoe subtiel Vandersteen kleine, maar toch gedetailleerde elementen uit het werk van Bruegel een plek gaf in zijn tekenwerk. Was het nodig voor de lezer? Waarschijnlijk niet. Het droeg echter wel bij aan de nauwkeurige weergave van een periode, die hem na aan het hart lag. Een van de details die je als lezer waarschijnlijk over het hoofd ziet is afkomstig uit het onderstaande schilderij.
Aan het eind van het verhaal verlaat een zieltogende Hertog van Alva Brussel. Hij passeert daarbij een galgenveld, waar vogels omheen cirkelen. De opmerkelijke galgen, die schuin staan en met een rond rad bovenin, lijken erg op een fragment uit Bruegels schilderij ‘De Triomf van de Dood’.
St. Michael op de toren van het stadhuis van Brussel
Een flinke passage in het avontuur in Brussel vond plaats in het Stadhuis van de Belgische hoofdstad. Fernando Álvarez de Toledo, de Hertog van Alva, deed in het verhaal van Vandersteen.
Overigens is Vandersteens werk inmiddels ook museumwaardig materiaal geworden. Zo is de originele tekening van de cover van ‘Het Spaanse Spook’, getekend in 1952 bij het verschijnen van het album, tijdens een veiling in 2019 in Brussel verkocht voor maar liefst €450.000,-.
Bruegel, Vandersteen en De Geuzen
En dan tot slot het laatste wapenfeit van Vandersteen in zijn lange carrière. Na een periode waarin hij ziek was en in 1984 zijn maag voor driekwart werd verwijderd, begon hij aan een project waar hij al zijn hele leven mee rondliep. Een verhaal over de tachtigjarige oorlog.
Er was ten tijde van de overdracht van Suske en Wiske in de jaren zeventig al kort met het idee gespeeld, maar dat was nog te vroeg. Nu was er echter wel tijd en kon hij, zonder enige druk van buitenaf, werken aan De Geuzen.
